Univerzitet u Beogradu bio među najbogatijim u Evropi: Jedan čovek je posebno zadužio srpske đake i profesore
Foto: Profimedia/Ilustracija Univerzitet u Beogradu bio je jedan od najbogatijih univerziteta u Evropi između dva rata, a prihodovao je sredstva više od 80 zadužbina i fondova. Tokom Drugog svetskog rata brojne zgrade u vlasništvu univerziteta su srušene, a novčani fondovi ugašeni. Ono što nije srušeno u ratu, oduzeto je u miru. Pedesetih godina nacionalizovana mu je sva imovina, a do sada je vraćeno 12 zadužbina i sedam fondacija.
Univerzitet u Beogradu je zajedno sa SANU i Maticom srpskom podneo u maju 2018. godine Inicijativu za rešavanje statusa imovine oduzete od nacionalnih ustanova sa ciljem da se donese lex specialis. U junu 2019. godine su ove tri institucije predale Vladi Srbije Nacrt Zakona o vraćanju oduzete imovine i obeštećenju ovim institucijama kojim bi se na poseban način uredio povraćaj imovine i obeštećenje zadužbinama. Međutim, izostala je reakcija nadležnih.
Prema podacima iz publikacije “Zadužbine i fondovi Beogradskog univerziteta” Univerzitet je 1940. godine imao ukupno 87 zadužbina i fondova – 68 fondova, 18 zadužbina i Univerzitetsko ogledno dobro “Natalijino” u Majdanpeku, poklon kraljice Natalije. U Univerzitetu u Beogradu za Euronews Srbija kažu da se najvećim zadužbinarom UB između dva rata smatra Luka Ćelović –Trebinjac, jedan od najbogatijih trgovaca tog doba. Svoje bogatstvo ostavio je Velikoj školi, današnjem UB.
Zadužbina je osnovana 1926. godine, a zadužbini je odmah po osnivanju predato imanje u Javorskoj ulici (sada Svetozara Radića), a ostala imovina koja je zaveštena testamentom priključena je nakon njegove smrti 1928. godine.
Imovina zadužbine Luke Ćelovića
Imovina koja je pripadala zadužbini je: dvospratna kuća u Ulica Kraljevića Marka sa četiri stana i “četiri dućana u parteru”, plac sa kućom u Javorskoj ulici (sada Svetozara Radića), kao i dve palate koje su imale više od 50 stanova i dućane. Deo zadužbine je i park kod Ekonomskog fakulteta.
Prema podacima Univerziteta u Beogradu prihod Zadužbine, 1939. godine, iznosio je 2.281.814,81 ondašnjih dinara, što je bila velika suma novca, ako se ima u vidu da je tada mesečna plata redovnog profesora, ministra ili generala iznosila oko 5.000 dinara.
Foto: Profimedia/Ilustracija
Ukupna vrednost imovine univerzitetskih fondova i zadužbina na dan 31. decembar 1939. godine, koja se sastojala od nepokretnosti, gotovine, obveznica, akcija i drugih vrednosti iznosila je ondašnjih 64.541.920,38 dinara. Univerzitetu u Beogradu pripadale su brojne zgrade u centru Beograda, koje su danas u posedu drugih osoba.
Univerzitetu i rudnici zlata
Kralj Aleksandar I Karađorđević, 1926. godine sagradio je i poklonio univerzitetu studentski dom koji danas nosi njegovo ime “Kralj Aleksandar”, poznatiji pod nazivom Studentski dom “Lola”, koji se nalazi na uglu ulica Bulevar kralja Aleksandra i Ulice kraljice Marije u Beogradu.
I Obrenovići su darivali imovinu najstarijem univerzitetu u Srbiji. Kralj Milan Obrenović poklonio je na dan rođenja njegovog sina Aleksandra svoje imanje za osnivanje botaničke bašte pod uslovom da se bašta zove “Jevremovac” u znak sećanja na njegovog pretka Gospodara Jevrema.
Kraljica Natalija Obrenović poklonila je 1923. godine u vlasništvo Beogradskom univerzitetu imanje u površini od 8.428 hektara šume “Natalijino” i dva rudnika zlata u okolini Majdanpeka (Blagojev kamen i Sveta Barbara).
Na osnovu knjigovodstvene procene iz 1939. godine poklon kraljice Natalije vredeo je 17 miliona dinara. Posle Drugog svetskog rata ova nepokretnost je 1946. godine oduzeta i data na upravu Šumskom gazdinstvu u Kučevu. Jedino deo od 2,5 hektara koristi Šumarski fakultet UB, kao nastavnu bazu. Možda najreprezentativnije zadužbinsko zdanje je palata kapetana Miše Anastasijevića u kojoj je Beogradski univerzitet ostao do danas.
Foto: Srbija Danas
Povraćaj imovine zadužbinama
Predsednik Saveta Univerziteta u Beogradu prof. Aleksandar Popović kaže da “zbog pravde i poštovanja poslednje volje zaveštalaca”, Univerzitet u Beogradu želi da se dogovori sa Vladom Srbije da se obavi pravedna i moguća restitucija i povraćaj imovine zadužbinama i fondacijama.
-Želimo samo da se vrati ono što je realno moguće od onoga što je država, druga i drugačija, oduzela u neka druga vremena. Želimo da to uradimo dogovorom, da se Univerzitet obešteti makar delimično za svu onu imovinu koja ne može da bude vraćena- kaže Popović.
Podseća da je mnogo je ljudi između dva rata sa ciljem unapređenja visokog obrazovanja zaveštavalo svoju imovinu Univerzitetu u Beogradu. Ukazao je da Luka Ćelović, Đoka Vlajković, Vlajko Kalenić i drugi “nisu razmišljali sebično, nisu novac razbacivalii i nisu ga ostavljali samo svojim potomcima”.
-Ostavljali su ono što su stekli svoj srpskoj deci, zapravo više od toga, ostavljali su to svojoj zemlji, uvereni u to da budućnost Srbije zavisi velikim delom od obrazovanja, uvereni u to da je Univerzitet u Beogradu okosnica visokog obrazovanja u Srbiji i samim tim važan faktor razvoja države u decenijama koje su pred njom bile- naveo je Popović.
